Bakken en promoveren: waar draait het om?

Stel, je wilt brood leren bakken. Je gaat op zoek naar iemand die je dat kan leren en vindt Karel. Een pezige, enthousiaste meesterbakker met een ouderwetse geblokte bakkersbroek die graag met je aan de slag wil. Heeft allerlei prijzen gewonnen, staat in vakbladen, houdt presentaties op bakkerscongressen. Een betere leermeester kun je niet treffen, toch?

Je gaat op het afgesproken moment vol verwachting naar hem toe en vraagt: ‘Bakker Karel, wat is de eerste stap?’

‘Ga maar een brood bakken.’

Huh?

‘Maar bakker Karel, hoe moet ik dat doen?’

Karel zet bloem, een kan water, gist en zout op bakkerstafel. ‘Je kunt ook nog wat zaden of noten gebruiken. Veel plezier!’

Tsja. Als bakker Karel zich zo zou opstellen tijdens je broodbakles, zou je waarschijnlijk erg teleurgesteld zijn en op zoek gaan naar een andere leermeester, eentje die je vertelt welke stappen je moet zetten en in welke volgorde.

Toch is wat bakker Karel doet precies wat er vaak gebeurt bij promovendi: je wordt aan het werk gezet, zonder dat je weet wat je moet doen: ‘Maak maar een onderzoeksopzet.’

 

Zo’n vaart zal het wel niet lopen… toch?

Nou, daar moeten we het dan misschien een keertje over hebben. Wat ik in de praktijk tegenkom, is dat veel promovendi vooral begeleiding krijgen die gericht is op de inhoud – je kunt voor dit brood beter speltbloem nemen dan een mix van volkoren- en tarwebloem – en niet op het proces. Maar als je proces niet op orde is, dan gaat het met je promotie niet goedkomen: een goed gestructureerd en efficiënt proces legt de basis voor kwalitatief hoogstaande inhoudelijke resultaten. Wat promovendi willen, is leren hoe ze het promoveren aan moeten pakken.

Maar zonder inhoudelijke focus kun je toch niet promoveren?

Er zijn mensen die zeggen dat je zonder inhoudelijke focus niet kunt promoveren. Zij stellen dat de essentie van een promotie in de originele bijdrage aan het vakgebied ligt, en dat zonder een diepgaande inhoudelijke verkenning, deze bijdrage niet gerealiseerd kan worden.

Hoewel de inhoud onmiskenbaar belangrijk is, is in mijn ogen het proces van promoveren de ruggengraat van het gehele traject. Een goed gestructureerd proces zorgt voor duidelijke doelen, tijdsmanagement en effectieve begeleiding. En dat verhoogt op zijn beurt de kwaliteit van de inhoudelijke output. Zonder een solide proces gaat de inhoud verloren in inefficiëntie en ongestructureerde inspanningen. En komt er geen brood op de plank.

Wat houdt dat proces dan in?

Een sterk proces van promoveren omvat aspecten als het opstellen van een helder onderzoeksplan, het efficiënt indelen van tijd, energiemanagement, leren over het schrijfproces, afspraken maken over samenwerking, het regelmatig evalueren van vooruitgang. Aandacht voor het proces helpt je als promovendus om gefocust te blijven op je onderzoeksdoelen, maar zorgt er ook voor dat er ruimte is voor flexibiliteit en aanpassing wanneer dat nodig is. Bovendien helpt een goed proces bij het omgaan met de onvermijdelijke uitdagingen en tegenslagen die horen bij een langdurig onderzoekstraject.

 

Nog niet overtuigd?

Stel je Peter voor, een enthousiaste tweedejaarspromovendus, die zich volledig concentreert op het verzamelen van data. Hij organiseert, regelt, maakt afspraken, gaat er op uit, stopt er heel veel werk in.

Zonder een duidelijk plan voor hoe deze data in een groter onderzoekskader passen, zou het zomaar kunnen dat Peter heel veel tijd heeft gestopt in het verzamelen van waardeloze data. Want kan hij met deze data wel antwoord geven op z’n onderzoeksvraag? Is er goed nagedacht over operationalisering, methodiek? En hoe kan Peter deze data ooit op een goede manier analyseren en integreren in het totale onderzoek?

Peter zal zich verliezen in details zonder ooit tot een coherent geheel te komen. Aan de andere kant, als Peter begint met een solide procesaanpak kan hij systematisch werken, waardoor de inhoud zich op een natuurlijke en gestructureerde manier ontvouwt.

Of herken je je misschien in buitenpromovenda Sandra, ooit succesvol afgestudeerd, maar intussen al jaren en jaren buiten de universiteit aan het werk. Hoe moet die uit de voeten met ‘ga eerst maar een artikel schrijven en dan praten we daarna verder’?

 

Proces vormt de basis

Hoewel de inhoud van een promotie essentieel is, vormt het proces de basis waarop deze inhoud kan gedijen. Door prioriteit te geven aan het proces, kun je er als promovendus voor zorgen dat je werk niet alleen inhoudelijk sterk is, maar ook gepresenteerd wordt op een manier die coherent, goed gestructureerd en uiteindelijk meer impactvol is. Het is de synergie tussen proces en inhoud die uiteindelijk leidt tot succesvol promoveren.

Ga in gesprek met je begeleider als je het idee hebt dat er geen of niet genoeg aandacht voor het proces is. Een afspraak maken die alleen maar gaat over het proces is een goede start. Vraag hoe je dat brood moet bakken – en maak er toast van!