Schrijven is een van de grootste obstakels voor promovendi.
Een groot probleem daarbij is dat teksten uiteindelijk vaak niet samenhangend zijn. En dat maakt een tekst moeilijk leesbaar: de rode draad is niet goed terug te vinden. Belangrijkste oorzaken zijn dat het onderwerp niet voldoende is afgebakend, of dat niet helder is op welke vraag in de tekst precies een antwoord gegeven wordt.
Ik heb hier een mooi boek voor me liggen: het Handboek academisch schrijven, in stappen naar een essay, paper of scriptie.
Het is geschreven door Joy de Jong, coördinator van het Academisch Schrijfcentrum Nijmegen van de Radboud Universiteit Nijmegen en uitgegeven bij Coutinho. Het boek is weliswaar bedoeld voor studenten, maar ook promovendi kunnen er veel aan hebben.
In het boek gaat Joy in op de verschillende fases die je doorloopt bij het schrijven:
- oriënteren op de opdracht
- plannen hoe je je doel kunt bereiken
- het uitvoeren van het plan
- de tekst schrijven
En die fases doorloop je altijd, of je nu een scriptie, proefschrift of artikel schrijft. Het boek is een werkboek, en staat vol met handige stappenplannen. Een van die stappen wil ik eruit lichten: het reviseren van een tekst.
Waar moet je op letten als je je tekst reviseert?
Als eerste geeft Joy de Jong drie tips: koel eerst af (begin niet onmiddellijk na het schrijven met nakijken en verbeteren, las bewust een paar uur pauze in, dan kun je weer fris kijken), print de tekst uit (dan krijg je beter overzicht en kun je gemakkelijk aantekeningen maken) en kijk de tekst globaal en snel door. Geef dingen aan die je opvallen, maar verbeter nog niets. Je krijgt zo een globaal beeld van je tekst. Vervolgens kun je naar de volgende stap die het beeld vervolmaakt: een systematische controle.
Bij die systematische controle gaat het om het om twee zaken: het reviseren van (1) de informatieve inhoud en (2) de argumentatieve inhoud. Bij het reviseren van de inhoud gaat het vooral om kwantiteit (staat er genoeg en is alles nodig?), bij het reviseren van de argumentatie gaat het meer om de kwaliteit (klopt de inhoud?). Ik beschrijf hieronder de stappen die nodig zijn voor het reviseren van argumentatie.
De stappen voor het reviseren van de argumentatie zijn:
- De argumentatie beschrijven. Geef in de kantlijn aan waar je aan het betogen bent, dat zijn alle fragmenten waar je niet puur feiten weergeeft. Geef daarbinnen weer wat standpunten zijn: uitspraken waar de lezer het mee eens zou moeten zijn.
- De argumentatie beoordelen. Bij de beoordeling van argumentatie gaat het erom of alle standpunten voldoende zijn onderbouwd. Dat controleer je eerst voor elk standpunt met behulp van controlevragen.
- Controlevragen voor het totaalbeeld
- Wat is het argumentatieve doel van mijn tekst? Na lezing van de tekst, vinden mijn lezers dat….
- Welke vragen zal de lezer bij de stelling hebben?
- Geeft je tekst voldoende antwoord op die vragen, geef je de lezer genoeg ondersteuning om te vinden wat jij vindt dat hij moet vinden?
- Draagt alle informatie bij aan die overtuiging?
- Is alles inhoudelijk consistent, doe je geen tegenstrijdige beweringen?
- Controlevragen bij alle aanvechtbare uitspraken
- Is het met het oog op je lezers nodig om argumenten te geven?
- Zo ja, heb je dat ook gedaan? Zo nee, heb je dat ook nagelaten?
- Controlevragen bij alle argumenten
- Zijn de aangevoerde argumenten op zich aanvaardbaar?
- Volgt het standpunt logisch uit de argumenten, is het altijd zo dat ‘als argument, dan conclusie‘?
- Wat is ertegenin te brengen?
- Hoe kun je tegenwerpingen weerleggen?
- De oordelen verklaren. Hoe komt het dat je onderbouwing onvoldoende is? Het kan te maken hebben met je schrijftempo: je had er gewoon niet bij stilgestaan dat er argumentatie nodig was. Misschien moet je terug naar de analyse om meer aandacht te besteden aan het verwerken en interpreteren van gegevens. Of je dacht dat de tekst te lang werd. Als je geen ‘plek’ hebt voor de argumentatie kun je maar twee dingen doen: je schrapt andere informatie zodat je toch kunt argumenteren, of je schrapt het hele standpunt. Halve oplossingen zijn de maximale tekstlengte overschrijden of heel bondig argumenteren. Een aanvechtbaar standpunt laten staan zonder onderbouwing zet geen zoden aan de dijk: je tekst verliest daarmee aan overtuigingskracht.
- De argumentatie verbeteren. Er zijn verschillende manieren om je argumentatie te verbeteren: denken, praten of lezen. Je kunt brainstormen (welke zaken hebben er nog meer mee te maken, wat kun je erbij bedenken?), of met een gesprekspartner die met je meedenkt of advocaat van de duivel speelt argumenten op het spoor komen. Lezen ligt het meest voor de hand. Kun je empirische ondersteuning vinden voor een bewering? Is er niets te bedenken of te vinden, dan is de beste oplossing om de bewering te schrappen.
En zoals gezegd, bij het reviseren van tekst gaat het natuurlijk niet alleen over het reviseren van de argumentatie, maar ook over het reviseren van de inhoud. Vervolgens zul je ook de structuur moeten reviseren (dus samenhang, rangorde en volgorde), en zul je moeten kijken naar de uiterlijke structuur: hoe maak je de structuur van je tekst zichtbaar? Hoe zit het met je indeling, je titels en je inleidingen? Heb je een toelichting op de structuur gegeven, zijn er overkoepelende zinnen, staan de kernen op voorkeursplaatsen? Heb je gebruik gemaakt van signaalwoorden en verwijzingen? Maak je gebruik van opsommingen, typografische ondersteuning en schema’s? Ook voor deze stappen staan in het boek handige overzichten.
Reviseren is een grote klus.
Heb je je wel eens gerealiseerd dat reviseren bij goede schrijvers zo’n 40% van de totale schrijftijd in beslag neemt? ’t Is handig om daar rekening mee te houden bij je planning. Wat zijn jouw ervaringen met reviseren?
Wil je op de hoogte blijven van alle handige tips, trucs en tools? Schrijf je dan in voor de nieuwsbrief van Louter Promoveren en ontvang bovendien 321 #promotietips en maak óók nog eens kans op een promotie-succes-sessie! Klik hier.
Schrijf je in voor gratis promotietips
